Śniadanie prasowe „Jak zerwać z plastikiem”

Polskie Stowarzyszenie Zero Waste wraz z partnerami zorganizowało Śniadanie prasowe pt. “Jak zerwać z plastikiem”. Celem spotkania była prezentacja stanowiska strony społecznej dotyczącego projektu wdrożenia unijnej Dyrektywy w sprawie sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko znanej jako Dyrektywa plastikowa lub Dyrektywa  SUP. Podczas wtorkowego spotkania online przedstawiciele i przedstawicielki polskich i europejskich organizacji pozarządowych: PSZW, European Environmental Bureau, Instytutu GOZ i WWF Polska przekazali swoje podejście do implementacji unijnych przepisów. 

Wspomniana dyrektywa weszła w życie 2 lipca 2019 r. Jej celem jest m.in.  eliminacja jednorazowych produktów z tworzyw sztucznych oraz minimalizacja wytwarzania odpadów z tworzyw sztucznych poprzez wdrożenie systemów opartych przede wszystkim na ponownym wykorzystaniu. 5 lipca 2021 r. mija termin jej wdrożenia. Każdy dzień zwłoki to zyski producentów, osiągane kosztem nas, obywateli. Wszyscy płacimy coraz wyższą cenę za gospodarowanie wszechobecnymi odpadami, z których aż 40% to opakowania użyte jednokrotnie.

WSTRZĄSAJĄCA DIAGNOZA

Zanieczyszczenie plastikiem dotyka nawet najbardziej niedostępnych obszarów Ziemi. Szacuje się, że każdego roku do oceanów trafia od 5 do 13 milionów ton tworzyw sztucznych.1 W ciągu ostatnich 50 lat globalna produkcja tworzyw sztucznych wzrosła ponad 20 razy2, a według prognoz ma się jeszcze podwoić do 2035 roku i wzrosnąć czterokrotnie do roku 2050, dlatego też problem jest coraz bardziej naglący. Znaczący procent obecnej produkcji stanowią tworzywa sztuczne jednorazowego użytku, czyli te, które z założenia mają być wykorzystane jednokrotnie, nierzadko przez bardzo krótki czas.

DYREKTYWA PLASTIKOWA

W preambule Dyrektywy SUP (z ang. single-use plastic) wskazuje się na olbrzymi problem związany z powszechnym i rosnącym zastosowaniem tworzyw sztucznych przewidzianych do krótkotrwałego wykorzystania wobec braku skutecznego recyklingu materiałowego lub ponownego wykorzystania.

Celem Dyrektywy, zgodnie z preambułą, jest eliminacja produktów szkodliwych dla środowiska naturalnego oraz danie impulsu do minimalizacji wytwarzania odpadów z tworzyw sztucznych poprzez wdrożenie systemów opartych przede wszystkim na ponownym wykorzystaniu.

SUP – ZRÓBMY TO SKUTECZNIE

W zakresie opakowań do żywności, ekspertyzy wskazują na konieczność wyznaczenia konkretnych celów ilościowych w zakresie redukcji, zezwolenia na korzystanie z własnych wielorazowych kubków i pojemników do żywności oraz obowiązek wprowadzenia powszechnych systemów ponownego użytkowania.

>>> Aby zbliżać polską gospodarkę do modelu cyrkularnego musimy zagwarantować pierwszeństwo działań na rzecz minimalizacji wytwarzania odpadów, dlatego postulujemy ustawowe ograniczenie konsumpcji jednorazowych kubków oraz pojemników na żywność w wysokości 50% w 2025 r. oraz 80%
w 2030 r. w odniesieniu do roku bazowego.

Opowiadamy się za ustaleniem minimalnych kwot wprowadzanych na rynek opakowań wielorazowych na napoje na poziomie min 50% do 2030 r.

Postulujemy przeniesienie na przedsiębiorców kosztów tzw. europejskiego podatku od niepoddanych recyklingowi opakowań z tworzyw sztucznych. Będzie to, wraz z opłatą modulowaną, kolejny bodziec wymuszający prośrodowiskowe zachowania przedsiębiorców.

Filip Piotrowski, Polskie Stowarzyszenie Zero Waste

Rada UE i Parlament Europejski wprowadziły w Dyrektywie obowiązek selektywnej zbiórki 77% i 90% opakowań po napojach z tworzyw sztucznych i zarekomendowały zastosowanie systemów kaucyjnych. Międzynarodowa inicjatywa Break Free From Plastic, której członkiem jest PSZW, opowiada się za wprowadzeniem takich modeli zbiórki nie tylko na butelki z tworzywa, ale również puszki aluminiowe i butelki szklane.

Ponadto, dyrektywa SUP nakłada na europejskich producentów obowiązek minimalnej zawartości recyklatu w butelkach plastikowych w wysokości 25% i 30% (odpowiednio w 2025 i 2030 r.), natomiast organizacje pozarządowe wnioskują o zastosowanie poziomu 50%, co wpisuje się w publiczne zobowiązania globalnych producentów i jest już osiągane w standardowych systemach kaucyjnych.

>>> Będąc członkiem UE jesteśmy zobowiązani do osiągnięcia wspólnie uzgodnionych obowiązkowych celów, tym bardziej, że są one kompromisem pomiędzy bardziej ambitnymi, jeszcze lepszymi dla środowiska i dla gospodarki celami, a stanowiskami niektórych, mniej ambitnych krajów członkowskich.
W osiągnięciu celów dotyczących gospodarki odpadami znacznie pomaga wdrożenie systemów kaucyjnych. Umożliwia on także szersze wprowadzenie na rynek opakowań wielorazowych, które są preferowane z punktu widzenia kosztów i mniejszego wpływu na środowisko.

Piotr Barczak, European Environmental Bureau

>>> Żeby umożliwić transformację w kierunku gospodarki obiegu zamkniętego, istotne jest zapewnienie rozwiązań pozwalających na ograniczanie wytwarzania odpadów. Nie chodzi o przenoszenie presji środowiskowej, związanej z produkcją tworzyw sztucznych, na inne, alternatywne tworzywo i ciągłe używanie ogromnej ilości produktów jednorazowego użytku.

Antonina Konarzewska, WWF Polska

Istotnym elementem Dyrektywy SUP jest wzmocnienie zasady odpowiedzialności producentów za produkty i opakowania z tworzyw nieprzydatne do recyklingu i zaśmiecające środowisko naturalne. Organizacje zrzeszone w ramach inicjatywy Break Free From Plastic domagają się 100% pokrycia kosztów redukcji zaśmiecania przez producentów i wskazują, że obecnie koszty te ponoszą w przeważającej większości gminy krajów europejskich.

>>> Oczyszczanie plaż, lasów i parków to koszty dla gmin, czyli mieszkańców. Tymczasem to producenci opakowań plastikowych czerpią zyski z poszerzania rynków dla ich produktów. Producenci są odpowiedzialni za lata zaległości, udając że nie zauważają problemu, chętnie przesuwając w czasie propozycje zmian i w efekcie przerzucając koszty na na społeczeństwo. To właśnie producenci, oraz w efekcie konsumenci tych opakowań, a nie wszyscy mieszkańcy, powinni ponieść koszty oczyszczania środowiska z plastikowych opakowań, petów po papierosach, balonów czy artykułów higienicznych, w tym kosztów oczyszczania systemów ściekowych. Do tego właśnie nakłania wdrożenie dyrektywy SUP.

Tomasz Wojciechowski, Instytut Gospodarki o Obiegu Zamkniętym

>>> Sieci widmo: Zagubione lub w inny sposób utracone narzędzia połowowe to również odpady z tworzyw sztucznych, objęte dyrektywą. Efektywne wdrażanie zobowiązań producenta do ponoszenia kosztów zbierania, transportu i zagospodarowania tychże odpadów, jak również wyznaczenie minimalnych poziomów ich zbierania, jest niezbędnym krokiem w kierunku zdrowszego środowiska morskiego. 

Antonina Konarzewska, WWF Polska

JAK ODEJŚĆ OD JEDNORAZOWEGO PLASTIKU?

Aby wesprzeć rządy w implementacji unijnego dokumentu Rethink Plastic Alliance i Break Free From Plastic przygotowały poradnik “Moving away from single-use”. W poradniku wyjaśniono  kluczowe elementy Dyrektywy SUP i przedstawiono rekomendacje w zakresie najlepszych sposobów implementacji jej zapisów. Wysiłku przetłumaczenia dokumentu na język polski podjęło się  Greenpeace Polska. Pełna wersja poradnika “Jak odejść od jednorazowego plastiku” jest dostępna online. 

LICZBY i FAKTY

  • W 2015 roku w Polsce wytworzono 935 755 ton plastikowych odpadów opakowaniowych, czyli ok. 25 kg na osobę. 
  • Tylko 32% z powyższej ilości poddano recyklingowi (infografika 1)

Według badań Eurobarometru (infografika 2):

  • 24% Polaków deklaruje unikanie jednorazowych produktów z plastiku, takich jak sztućce czy kubki, 
  • 12% stara się nie kupować nadmiernie opakowanych produktów
  • 60% ograniczyło korzystanie z jednorazowych toreb plastikowych
  • 87% obywateli UE wyraża zaniepokojenie wpływem produkcji plastiku na środowisko
  • 74% martwi się oddziaływaniem tworzyw sztucznych na swoje zdrowie (wg Specjalnego Eurobarometru 468, Postawy obywateli Unii wobec środowiska, 2017).
  • Według badania Ibris, CATI Omnibus z lipca 2020, przeprowadzonego na ogólnopolskiej próbie 1100 osób, aż 95%. Polaków popiera wprowadzenie systemu kaucyjnego.
  • Petycję KAUCJA wraca – TAK dla czystego środowiska i zrównoważonego rozwoju!  Polskiego Stowarzyszenia Zero Waste w sprawie wprowadzenia obowiązkowego systemu kaucyjnego na opakowania jedno- i wielorazowe po napojach podpisało do tej pory ponad 16 tys. osób
  • Od lat 50. na całym świecie wyprodukowano około 8,3 mld ton plastiku.
  • W ciągu ostatnich 50 lat światowa produkcja tworzyw sztucznych podwoiła się.
  • W niektórych częściach świata używanie plastiku jest już nielegalne.
  • 73% śmieci plażowych na całym świecie to tworzywa sztuczne.
  • Co minutę na całym świecie kupowany jest 1 mln plastikowych butelek.
  • Na całym świecie co minutę zużywa się ok. 2 mln plastikowych toreb.
  • 90% plastiku zanieczyszczającego nasze oceany jest przenoszone przez zaledwie 10 rzek.
  • Plastik zabija każdego roku ponad 1,1 mln ptaków morskich i zwierząt.
  • Przeciętny człowiek każdego roku zjada 70 tys. cząstek mikroplastiku.
  • Średni czas użytkowania plastikowej torby to… 12 minut.
  • W Irlandii o 90% spadło zużycie plastikowych toreb po wprowadzeniu opłat w 2002 r.

ORGANIZATOR: Polskie Stowarzyszenie Zero Waste 

PARTNERZY: European Environmental Bureau, Instytut GOZ, WWF Polska, Greenpeace Polska

O ORGANIZATORZE:

Polskie Stowarzyszenie Zero Waste promuje bezodpadowy styl życia oraz zmianę wzorców produkcji i konsumpcji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym. Mocno angażuje się w prace na rzecz wprowadzenia ROP (rozszerzonej odpowiedzialności producenta) i systemu kaucyjnego w Polsce (kampania Kaucja Wraca, wcześniej Wrzucam. Nie wyrzucam). 

Polskie Stowarzyszenie Zero Waste jest członkiem międzynarodowej inicjatywy Break Free From Plastic zrzeszającej organizacje pozarządowe w celu walki z plastikiem, a także organizacji European Environmental Bureau oraz Zero Waste Europe.

KONTAKT

Joanna Kądziołka, rzeczniczka prasowa PSZW, joanna.kadziolka@zero-waste.pl 

Filip Piotrowski, stanowisko PSZW, filip.piotrowski@zero-waste.pl

Antonina Konarzewska, zanieczyszczenie mórz i oceanów, akonarzewska@wwf.pl

Piotr Barczak, ekspertyza europejska i cele dyrektywy SUP, piotr.barczak@eeb.org

1J.R. Jambeck, R. Geyer, C. Wilcox, T.R. Siegler, M. Perryman, A.Andrady, R. Narayan, K.L. Law, Plastic waste inputs from land into the ocean, „Science”, t. 347, 2015, s. 768–771. 

2 Z 15 milionów ton w 1964 roku do 311 milionów ton w 2014 roku (zob.R. Geyer, J.R. Jambeck, K.L. Law, Production, use and fate of all plastic ever made, „Science Advances”, 2017).